Mijn bericht van vorige week, over hoe om te gaan met ambtelijke adviezen wanneer deze strijdig zijn met politieke opvattingen, heeft veel reacties opgeleverd. Dank daarvoor.
Vrijwel iedereen benadrukt het belang dat alle meningen over een maatschappelijk vraagstuk open en bloot op tafel moeten. Dat niet per se de politieke opvatting hoeft te domineren.
Vervolgens is het de kunst om via dialoog tot gezamenlijkheid te komen. Mocht dat niet lukken, dan zullen we toch alle opvattingen in beeld moeten houden. Maximale transparantie.
Voor het welslagen van een dialoog is het nodig dat de diverse gesprekpartners respectvol met elkaar omgaan en wederzijds begrip tonen voor de verschillende posities en verantwoordelijkheden. Dat heeft alleen kans van slagen in een veilige omgeving. Met name dit laatste punt kan in de praktijk weleens knellen.
Ik zal in mijn boek uitvoerig stilstaan bij de ‘ideale gesprekssituatie’, zoals die door Jürgen Habermas is geschetst. Zonder een dergelijke setting zal het niet mogelijk zijn om te komen tot – zoals hij dat noemt – ‘gedeeld begrip’. Ik denk dat dit streven noodzakelijk is om uiteindelijk het ‘algemeen belang’ te kunnen dienen.
Ik vind trouwens ‘algemeen belang’ een lastige term. Je voelt aan je water wat ermee wordt bedoeld, maar je kunt het niet echt vastpakken. Zoiets als imaginaire getallen in de wiskunde; ze bestaan niet echt, maar je kunt (en moet) er wel mee rekenen.
Het redactioneel commentaar van NRC van zaterdag 10 oktober over het stikstofbeleid wierp de vraag op: ‘Maar wie komt er op voor het algemeen belang?’ De meningen over (de gevolgen van) het stikstofbeleid vliegen alle kanten op. Vooralsnog is niemand in staat om de boel bij elkaar te brengen.
Opvallend trouwens de ‘politieke’ uitspraak van Willem-Alexander: ‘Het is niet een probleem voor de agrariërs, maar voor heel Nederland. Dat moeten we samen oplossen’. Ook hij houdt een pleidooi voor het dienen van het algemeen belang, als ik dat zo mag vertalen.
Natuurlijk ben ik nu erg benieuwd wat jij vindt van het ‘algemeen belang’. Bestaat het wel of niet? Als het bestaat, hoe ziet het er dan uit? Hoe kun je het construeren? Wat is daarvoor nodig? Of misschien vind je het wel een non-discussie.
Ik wacht je reactie met belangstelling af.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld