Dit bericht gaat over het vierde van de tien voorstellen van de Staatscommissie rechtsstaat uit haar rapport De gebroken belofte van de rechtsstaat, Tien verbetervoorstellen met oog voor de burger.
Dit vierde voorstel luidt:
Verbeter het contact met de burger: in een rechtsstaat hebben burgers recht op begrijpelijke communicatie en adequate informatie. Maak bij nieuw beleid volop gebruik van ervaringskennis.
De staatscommissie zegt hierover het volgende.
Om te voorkomen dat burgers regels niet begrijpen en erdoor in de knel komen, is het onder meer nodig om ervaringskennis in iedere fase te benutten; vanaf het opstellen van de wetgevingsagenda tot en met de uitvoering en de communicatie daarover.
Met andere woorden, wanneer burgers vanaf het begin bij een wetgevingsproces worden betrokken dan zullen ze de daaruit voortvloeiende regels ook wel begrijpen. Dat is wel heel optimistisch of misschien wel naïef.
Verder beveelt de commissie aan om ervaringsdeskundigen structureel bij beleid en wetgeving te betrekken.
Dat wil ik graag horen. Echter, het besef dat burgers betrokken moeten worden bij beleidsprocessen wordt breed gedeeld. Elke overheidsinstantie heeft dat in zijn missie verwoord. Het probleem zit hem in de wijze waaróp invulling wordt gegeven aan burgerparticipatie. Daar gaat het namelijk mis.
- Op welk moment worden burgers erbij betrokken? De ervaring leert dat dit te laat in het proces gebeurt.
- Welke burgers krijgen een plekje in het proces? We zien telkens weer dat alleen de usual suspects worden gehoord.
- Op welke manier worden burgers erbij betrokken? De techniek van de persoonsgerichte benadering met open interviews wordt helaas zelden toegepast.
- Hoeveel burgers worden in het verhaal meegenomen? Doorgaans te weinig, omdat beheersbaarheid van het proces het wint van de noodzaak om kwaliteit te leveren.
- Wat gebeurt er met de inbreng van burgers? Meestal wordt de wens van de politiek ingekleurd met opvattingen van burgers in plaats dat deze opvattingen richtinggevend zijn voor de politiek.
- Welke rol krijgen burgers in zo’n proces? Dikwijls wordt hiervoor de participatieladder (informeren, raadplegen, adviseren, coproduceren, meebeslissen, zelf organiseren) als richtsnoer gebruikt. In mijn optiek gaat het om raadplegen (ervaringskennis ophalen) en adviseren (de Algemene Wil duiden; zie www.burgerdialoog.nl).
In mijn in boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkerenbespreek ik de Methode Samenlevingsbeleid die op wetenschappelijke gronden antwoord geeft op de hierboven genoemde vragen en nog veel meer.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld