Ik mocht vandaag bij Podium Babel een lezing geven over mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren. Voor een zeer aandachtig en actief publiek heb ik onder andere gesproken over het op een andere manier inrichten van de systeemwereld.
De systeemwereld vormt een bedreiging voor de leefwereld. De Duitse socioloog en filosoof Jürgen Habermas spreekt over kolonisering van de leefwereld. Kortgezegd komt dat neer op het volgende.
De systeemwereld heeft zich opgesplitst in twee subdomeinen: de economie en de staat. De eerste bedient zich van het medium ‘geld’ en de tweede van het medium ‘macht’. Beide mediums worden ingezet om strategische doelen te realiseren.
In de leefwereld functioneert het anders. Daar gaat het om het streven naar ‘gedeeld begrip’. Habermas noemt dit streven ‘communicatief handelen’. Het medium dat daarvoor wordt gebruikt is ‘taal’.
Wat we in de moderne wereld zien gebeuren is dat het communicatieve handelen wordt weggedrukt door het strategisch handelen. Dat is de kolonisering.
Ik probeer met mijn geschriften en andere inspanningen te bewerkstelligen dat de leefwereld zijn positie herpakt. Tegelijkertijd maak ik me steeds meer zorgen over de kans van slagen daarvan. Ik hoef daarvoor maar te verwijzen naar wat er in de Verenigde Staten gebeurt. De invloed van de Big Tech bedrijven op de staatsmacht neemt daar ongezonde proporties aan. Vijf van de tien rijkste mensen van de wereld waren aanwezig bij de inauguratie van Trump. En andersom versterkt de staatsmacht de economische positie van de bedrijven.
De talige tegenmacht van het communicatieve handelen is aan erosie onderhevig door de invloed van de sociale media, die zich bedienen van algoritmes die gericht zijn op doelrationeel handelen ten faveure de portemonnee en machtspositie van de genoemde bedrijven. Al met al een zorgwekkende situatie.
Maar ja, we zullen onze rug moeten rechten en voorkomen dat we in lethargie vervallen. Laten we zelf verantwoordelijkheid nemen om in onze eigen omgeving een leefbare gemeenschap te creëren. Gefaciliteerd door de gemeente die de noodzakelijke bevoegdheden en middelen aan ons overdraagt en die vervolgens afstand neemt in het vertrouwen dat burgers dat goed zelf weten te regelen.
Zichtbaar progressie boeken en daarvan genieten, want de problemen in de wereld kunnen we toch niet oplossen.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld