Dinsdag 18 juni wordt de Duitse filosoof en socioloog Jürgen Habermas 90 jaar.
Ik noem dit heuglijke feit, omdat zijn theorie van het communicatieve handelen een belangrijk fundament van mijn boek vormt.
Een andere filosoof die ik in mijn boek ten tonele voer is Aristoteles. Voornamelijk vanwege diens deugdenethiek. Ik vind deze ethiek van belang in verband met het volgende. De kwaliteit van het openbaar bestuur wordt in hoge mate bepaald door de kwaliteit van de mensen die er actief zijn. Van ambtenaren wordt reglementair verwacht dat ze ‘geschikt en bekwaam’ zijn. Maar welke eisen stellen we aan politieke ambtsdragers? Geen, helemaal geen.
Mogen we überhaupt eisen stellen aan mensen in politieke functies? Artikel 3 van de Grondwet bepaalt dat alle Nederlanders op gelijke voet benoembaar zijn in openbare dienst. Gelet op de rechtsgeschiedenis denk ik overigens dat die ruimte er zeker is.
Ook nu gebruik ik het formatieproces na de provinciale statenverkiezingen in Limburg als voorbeeldcasus. Vanwege de keus om te werken met een extraparlementair college lag het voor de hand om de leden van Gedeputeerde Staten buiten de gebruikelijke politieke kanalen om te werven.
Dat heeft men ook geprobeerd door een functieprofiel op te stellen waarbij het niet in de eerste plaats ging om de politieke kleur maar om de volgende selectiecriteria: ‘(…) én draagvlak, én bestuurlijke en/of inhoudelijke expertise én geschiktheid.’
Gelet op de samenstelling van het voor te dragen college is men bepaald niet in de opzet geslaagd. Het bestuur is op en top politiek samengesteld. Dat is jammer, een gemiste kans, want de gedachte was niet verkeerd.
Om te beginnen discrimineren de gestelde functie-eisen op geen enkele wijze. Maar hoe zou het dan wel kunnen? Als je politieke ambtsdragers wilt selecteren, welke criteria hanteer je dan?
Ik vind hoe dan ook dat de eisen die je moet stellen aan politieke functies zwaarder behoren te zijn dan die van een ambtenaar. Het gaat om meer dan alleen geschiktheid (kennis) en bekwaamheid (kunde).
Dan kom ik met Aristoteles op de proppen. Volgens hem kennen we de volgende kardinale deugden:
Wijsheid, Rechtvaardigheid, Zelfbeheersing/Matigheid en Moed.
Met betrekking tot het begrip ‘wijsheid’ maakt hij nog het onderscheid tussen praktische wijsheid (phronèsis), deze wijsheid is nodig voor ethiek, om datgene te doen wat goed is en theoretische wijsheid (sophia), om te kunnen bepalen wat waar is.
Ik werk dit in mijn Boek SamenWereld verder uit.
Maar wat vind jij? Zouden de genoemde deugden mooie selectiecriteria kunnen zijn voor politieke functies? En hoe zou jij deze deugden willen duiden?
Ik ben zeer benieuwd naar je antwoord.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld.
P.S. Zoals eerder aangekondigd organiseer ik op woensdagmiddag 26 juni een bijeenkomst in Roermond om belangstellenden bij te praten over mijn boek, maar ook om een aantal thema’s gezamenlijk te doorgronden. Vanwege een paar afmeldingen, heb ik nog een paar plekken beschikbaar. Interesse? Laat het me snel weten.