Minister Hugo de Jonge heeft deze week een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om het ronselen van volmachtstemmen beter aan te pakken door een zwaardere gevangenisstraf van maximaal zes maanden in het vooruitzicht te stellen. Dat klinkt natuurlijk goed, want ronselen is een kwalijke zaak; het ondermijnt immers de democratie.
Aan de andere kant geloof ik dat het geen ene moer zal helpen. Ronselen van stemmen is met name bij lokale verkiezingen een terugkerend fenomeen. Zelden wordt aangifte gedaan en dat leidt vervolgens vrijwel nooit tot een veroordeling. Voor zover ik weet heeft nog nooit een ronselaar de gevangenis van binnen gezien.
In mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren maak ik me sterk voor het verbeteren van de relatie tussen kiezer en gekozene. Ik noem dat het Moreel Contract, dat samen met het Sociaal Contract (verbinding tussen Leefwereld en Systeemwereld) de SamenWereld constitueert.
Het verstevigen van de band tussen kiezer en gekozene is een verantwoordelijkheid van beide partijen. Als ik me even beperk tot die van de kiezer dan is het diens verantwoordelijkheid om serieus om te gaan met zijn kiesrecht: tijd en energie stoppen in het maken van een keus en het daadwerkelijk zelf uitoefenen van dat recht door in een stemlokaal het rood potlood te hanteren. Ik beschouw het uitbrengen van een stem als een rechtshandeling, die je niet mag overdragen aan iemand anders. Met andere woorden, we moeten een einde maken aan het fenomeen ‘volmacht’. Democratie is te belangrijk om je ondertekende stempas aan bijvoorbeeld je partner mee te geven, omdat je geen tijd hebt.
De Kiesraad vindt dat deelname aan het verkiezingsproces niet onnodig mag worden belemmerd, daarbij denkend aan langdurig zieken en mensen die slecht ter been zijn.
Natuurlijk moet de overheid ervoor zorgen dat alle drempels om een stem uit te brengen worden weggenomen. Neem India waar zojuist de grootste verkiezingen ooit zijn gehouden. Ze namen daar zeven weken de tijd voor. Vijftien miljoen ambtenaren werden vrijgemaakt om het hele land te doorkruisen om zelfs stemgerechtigden te bereiken die in onherbergzaam gebied leven: met de mobiele stembus ernaartoe. Het kan gewoon, maar dan moet je dat willen.
Ik bevind me met mijn standpunt trouwens in goed gezelschap. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OVSE) in Europa is van mening dat het gebruik van volmachten in strijd is met zowel het stemgeheim (de volmachtgever moet zijn stem prijsgeven aan de gemachtigde) als met het uitgangspunt ‘one man one vote’.
Kortom, beste parlement, haal de mogelijkheid om te stemmen bij volmacht uit de Kieswet in plaats van het verhogen van de strafmaat bij misbruik.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld