Ik heb vorige week aangekondigd om de tien voorstellen van de Staatscommissie rechtsstaat uit haar rapport De gebroken belofte van de rechtsstaat, Tien verbetervoorstellen met oog voor de burger een voor een te bespreken.
Het eerste voorstel luidt:
Toon rechtsstatelijk leiderschap en draag de principes van de rechtsstaat actief uit!
Versterk de rechtsstatelijke cultuur ook met een Planbureau voor de rechtsstaat en een zelfstandig begrotingshoofdstuk voor de rechtsketen.
Ik vind dat een eigenaardig voorstel. Het veronderstelt immers dat het leiderschap rechtsstatelijk van karakter is en dat het daarnaast enkele hulpmiddelen nodig heeft om dat te ondersteunen.
Je kunt wel een planbureau optuigen, maar dat wil nog niet zeggen dat adviezen worden opgevolgd. Wat doet men met ‘politiek onwelgevallige’ adviezen van het Planbureau voor de Leefomgeving of bijvoorbeeld de Ombudsman? Die worden terzijde geschoven, zo is mijn perceptie.
Je kunt geld in de begroting opnemen, maar hoeveel en waarvoor? En hoe gemakkelijk is het niet om die post weer uit de begroting te halen?
En dan het rechtsstatelijk leiderschap. Daarover schrijft de commissie het volgende:
Het uitdragen van de rechtsstaat door politici en bestuurders is een basisvoorwaarde voor zijn functioneren. Zij zijn de blikvangers van, de rechtsstaat en van hen mag rechtsstatelijk leiderschap verwacht worden. Dit begint ermee dat het parlement en de regering de principes van de rechtsstaat uitdragen en elkaar daarop aanspreken.
Ik vind het een redelijk naïeve gedachtegang. Er zitten op dit moment nogal wat parlementariërs in de Tweede Kamer, die het niet zo nauw nemen met rechtsstatelijke principes en binnenkort wandelen ze ook nog de Trêveszaal binnen. Van wie moet dat rechtsstatelijk leiderschap komen?
Wat komt er terecht van ‘elkaar aanspreken’? Dat hebben we afgelopen week gezien tijdens de hoorzittingen. De kandidaat-bewindspersonen werden onder andere aangesproken op hun politieke uitlatingen en gedragingen in het verleden, die hier en daar rechtsstatelijke wenkbrauwen hebben doen fronsen. Ze weigerden er verantwoordelijkheid voor te nemen met de reactie: ‘We kijken niet terug maar vooruit’. Dat schiet dus lekker op.
De partij Nieuw Sociaal Contract die zich laat voorstaan op rechtsstatelijk denken en handelen is onzichtbaar in dit discours. Er wordt rechtsstatelijk leiderschap gevraagd.
Pieter, waar ben je?
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld