We leven in een democratische rechtsstaat en daar ben ik erg blij mee. Vrije, eerlijke en geheime verkiezingen, politieke gelijkheid voor iedereen, bescherming van de vrijheid van burgers, vrije pers en – niet onbelangrijk – scheiding van de machten: de trias politica.
De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht, van elkaar gescheiden en via een stelsel van checks and balances houden ze elkaar in evenwicht. Dat laatste betekent dat de machten elkaar in toom houden, waarmee wordt voorkomen dat de ene over de andere macht gaat heersen.
Als het aan Thierry Baudet ligt dan krijgt de wetgevende macht de suprematie over de rechtsprekende macht door het introduceren van de mogelijkheid om rechters te ontslaan. Daarmee haal je de checks and balances onderuit. Ik moet er niet aan denken.
De discussie hierover ontstond na een aantal rechtszaken (Urgenda-zaak, Stikstofuitstoot, Gaswinning Groningen) waarbij het bestuur werd teruggefloten. De daarbij horende vraag luidde of de rechterlijke macht niet te veel op de stoel van de politiek is gaan zitten.
In mijn beleving heeft de rechter in de betreffende zaken niet meer gedaan dan de overheid op de vingers getikt, omdat die overheid zich niet aan haar eigen regels hield. En zo hoort het ook.
Het is pijnlijk wanneer er dan politici zijn die de rechterlijke macht in een verdomhoekje zetten. Wat politici dan moeten doen is de politieke discussie voeren op de plek waar dat thuishoort: in de Tweede Kamer. Dan kunnen ze de wet aanpassen naar hun believen, als er tenminste een meerderheid voor te vinden is en wanneer het past binnen internationale verdragen.
Maar de rechterlijke macht in een kwaad daglicht zetten is zagen aan de wortels van onze rechtsstaat. Dat vind ik onverteerbaar.
Een andere vraag is ‘Hoe recht zijn wij in de leer?’ Wanneer we de Franse filosoof Charles de Montesqieu volgen dan hoort de wetgevende macht thuis bij de volksvertegenwoordiging, de uitvoerende macht ligt in handen van de regering en de rechterlijke macht wordt uitgeoefend door rechters.
Artikel 81 van onze Grondwet luidt: ‘De vaststelling van wetten geschiedt door de regering en de Staten-Generaal gezamenlijk’.
Het is toch eigenaardig tegen de achtergrond van de leer van de machtenscheiding dat de regering medewetgever is? Sterker, ik vind het ongewenst uit een oogpunt van volkssoevereiniteit. Je weet ondertussen wel dat ik een voorstander ben van een versterking van de positie van de volksvertegenwoordiging ten opzichte van het bestuur; ik heb daartoe al verschillende voorstellen gedaan.
Daar komt er nu weer eentje bij, spelregel 13:
We herstellen de Trias Politica in ere door de wetgevende macht uitsluitend toe te bedelen aan de volksvertegenwoordiging.
Dit sluit overigens perfect aan bij mijn eerder opgestelde spelregel 8 waarin ik de volksvertegenwoordiging in positie breng om zelf verantwoordelijkheid te dragen voor het opstellen van beleidskaders annex wetgeving.
Mocht je nu denken dat ik gek ben geworden, nou nee. In de meeste westerse landen wordt de wetgevende taak uitsluitend uitgeoefend door het parlement.
Bovendien bevind ik mij in gezelschap van staatsrechtgeleerde Constantijn Kortmann (1944 – 2016) die in een Proeve van een Grondwet (2008) voorstelde om de Grondwet aan te passen:
‘Artikel 8
1. Het parlement stelt de wetten en de begroting vast.
2. Organieke wetten worden vastgesteld met ten minste een meerderheid van het aantal zittende leden.
3. Vastgestelde wetten en de begroting behoeven bekrachtiging door de regering.
4. Het parlement stelt een reglement van orde vast.’
Het parlement heeft de wetgevende macht, zij het dat de regering die wetten nog moet bekrachtigen. Voor dat laatste is wel wat te zeggen. De regering is immers belast met de uitvoering.
Wil je op deze spelregel reageren? Ik hoor het graag.
Je kunt via een poll op deze website ook aangeven of en in welke mate je het eens bent met deze en de vorige spelregels.
Mijn speciale aanbod om snel toegang te krijgen tot de opleiding Samenlevingsbeleid geldt nog tot 6 april 23:59 uur.
Tot slot meld ik alvast dat ik aanstaande zondag met een speciaal bericht kom over een rapport dat ik samen met Leo Klinkers heb geschreven op verzoek van de Federalism for Peace Foundation. We bieden dat rapport, dat gaat over de bevrijding van het Moluks volk, op die dag aan aan de Human Rights Council van de Verenigde Naties.
Paasmaandag schrijf ik ook een afwijkend bericht. Ik lanceer dan namelijk een nieuw product.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld