Ik heb vorige week al aangekondigd dat ik op verzoek iets schrijf over verkiezingsprogramma’s. Met name vanwege de vraag hoe ik daartegen aankijk in relatie tot de opdracht aan de gemeenteraad om meteen na de verkiezingen een Samenlevingsagenda op te stellen.
Ik roep nog even in herinnering dat het bij het opstellen van de Samenlevingsagenda gaat om de volgende aspecten:
- De agenda is een bondig document dat beschrijft wel maatschappelijke vraagstukken prioriteit krijgen in de nieuwe bestuursperiode. Welke problemen worden met voorrang aangepakt. Welke pijnpunten zijn aan het einde van de periode opgelost dan wel substantieel verzacht.
- Bij elk maatschappelijk thema wordt beschreven waarom juist aan dat thema zo’n grote waarde wordt gehecht. Het gaat dus om de beantwoording van de ‘Waarom-vraag’.
- De Samenlevingsagenda wordt na gemeen overleg onderschreven door (in beginsel) alle raadsleden.
Een verkiezingsprogramma heeft in mijn beleving op dit moment twee functies.
- Het programma moet kiezers ervan overtuigen c.q. over de streep te trekken om op jouw partij te stemmen.
- Het programma is een onderhandelingsdocument voor het na de verkiezingen op te stellen akkoord.
Als ik eerlijk ben dan zijn verkiezingsprogramma’s onleesbare verhalen, die door geen hond, laat staan een kiezer worden gelezen. Politieke partijen begrijpen dat ook wel en daarom maken ze daarnaast een samenvatting of een tien-punten-plan of iets dergelijks. Maar zelfs deze verkorte weergaven worden niet gelezen. Dat zou partijen toch aan het denken moeten zetten?
Wat doen kiezers die toch weloverwogen hun stem willen uitbrengen? Die wijken tegenwoordig ze uit naar een stemhulp, zoals Stemwijzer, Kieskompas en weet ik veel hoe ze allemaal heten. Deze hulpen zijn zeer dubieus. Vragen zijn niet helder, soms zelfs sturend, buitengewoon onbetrouwbaar. Uit een onderzoek van BNNVARA Kassa blijkt dat 40% van de ondervraagde invullers van zo’n stemhulp de vragen niet altijd begrijpt. In mijn boek wijd ik er nog enkele zinnen aan.
Het grootste probleem dat ik heb met de huidige verkiezingsprogramma’s is de enorme hoeveelheid aan oplossingen die wordt gepresenteerd. Ik heb voor de aardigheid enkele verkiezingsprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen 2017 bekeken.
Het is schrikbarend hoeveel pagina’s de programma’s beslaan. Meer dan 100 pagina’s is geen uitzondering. Sommige presenteren daarnaast een samenvatting of een leesbaar verhaal voor mensen die moeite hebben met lezen. Het aantal oplossingen/maatregelen/investeringsvoorstellen loopt uiteen van 11 tot ruim 600. Gemiddeld genomen zo’n 150 per partij.
Ik heb al in meerdere berichten gewaarschuwd voor het niet in de valkuil trappen van het oplossingendenken. Hoe is het mogelijk dat partijen zoveel oplossingen weten te verzinnen? En dat zonder eerst alle feiten op een rijtje te zetten, zonder het probleem in kaart te brengen, zonder gedegen probleemanalyse en zonder een haalbaarheidsdiscussie.
Men verzint met groot gemak oplossingen die niet haalbaar, niet betaalbaar en (rechtens) niet uitvoerbaar zijn. Op deze manier vragen politieke partijen er zelf om verwijten te krijgen dat beloften niet worden nagekomen.
Stop met deze onzin, a.u.b.
Beste politieke partij, beperk je bij het componeren van het verkiezingsprogramma tot de volgende aspecten.
- Beschrijf in een of meerdere zinnen de bestaansgrond van je politieke partij. Waartoe ben je op aarde?
- Benoem de thema’s/maatschappelijke vraagstukken die voor jou politiek van belang zijn in de nieuwe bestuursperiode. Het aantal mag je zelf weten. Bedenk hierbij dat, naarmate je meer thema’s benoemt, de boel wateriger wordt. Ik weet ook niet waar het grensnut (eerste wet van Gossen) ligt, maar laten we eens uitgaan van het bijzondere getal 7. Dus elke politieke partij kiest pakweg 7 voorkeursthema’s.
- Geef helder weer waarom deze thema’s prioriteit hebben. Als het goed is bestaat er een logisch verband tussen de ‘waaroms’ en de bestaansgrond van de partij.
Dat past volgens mij allemaal op een A4’tje. Het wordt op deze manier voor de kiezer gemakkelijker om een keus te maken.
Ga maar na. De eerste vraag die je moet beantwoorden is ‘Met welke van de genoemde bestaansgronden ben ik het (hartgrondig) eens?’ Als je daar één partij aan kunt koppelen, dan ben je klaar: keuze gemaakt.
Kun je dat niet, dan kun je gegarandeerd al meerdere partijen wegstrepen. Dan hou je er wellicht 2 à 3 over. Van deze partijen leg je de voorkeursthema’s naast elkaar en je bepaalt waar je eigen mening het beste op aansluit. De beantwoorde Waarom-vragen helpen je hier enorm bij.
Op deze manier kun je sneller en veel beter je stem bepalen dan via die vermaledijde stemhulpen. En je hoeft ook niet meer te kijken naar de lijsttrekkersdebatten op tv, waarbij de beste spindoctor wint.
Het is je vast opgevallen dat de hiervoor genoemde punten 2. en 3. precies aansluiten op de aspecten die van belang zijn om te komen tot de Samenlevingsagenda. Komt dat even goed uit.
Daarmee kan ik de volgende spelregel formuleren.
Spelregel 7
Politieke partijen schrijven voor kiezers toegankelijke verkiezingsprogramma’s die perfect preluderen op de Samenlevingsagenda. De programma’s bevatten de bestaansgrond van de partij, de prioritaire maatschappelijke thema’s en de uitleg waarom deze keuze is gemaakt.
Op deze manier doen de verkiezingsprogramma’s precies wat ze moeten doen. Kiezers kunnen gemakkelijk hun stem bepalen en de volksvertegenwoordigers gaan grondig voorbereid het deliberatieve overleg (geen onderhandelingen!) in om gezamenlijk de Samenlevingsagenda te bepalen.
Tot zover spelregel 6 van de 19.
Wil je op deze spelregel reageren? Ik hoor het graag. Stuur hem gerust door.
Je kunt via een poll op mijn website aangeven ook aangeven of en in welke mate je het eens bent met deze en de vorige spelregels.
Volgende week stuur ik een bericht dat gaat over hoe de volksvertegenwoordiging de nadere invulling van de thema’s organiseert om te komen tot concrete uitvoeringsprogramma’s.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld