Na enkele afwijkende berichten de afgelopen weken pak ik nu de draad van de spelregels weer op; tijd voor spelregel 14, die ik al als afspraak heb verwerkt in het boekje Lokale overheid vernieuwd, maar ik zal hem hier nader toelichten.
Spelregel 14 luidt als volgt:
Politieke partijen vormen de trait d’union tussen de samenleving en de overheid door burgers inhoudelijk en ideologisch aan zich te binden en kandidaten voor politieke functies op te leiden en te selecteren.
Ik onderscheid drie domeinen:
- het private domein, waarin het individu en het gezin zich bevinden,
- het openbare domein waarin de gemeenschap zich bevindt, die eigen verantwoordelijkheid neemt voor zijn leefomgeving en welbevinden, los van de overheid en
- het publieke domein waarin de overheid actief is.
Een politieke partij bevindt zich in zowel het openbare domein, namelijk als vereniging van individuen die lid zijn van zo’n partij, als in het publieke domein, als belangrijke actor in het politieke speelveld.
Het is deze cruciale positie van politieke partijen die hen zo belangrijk maakt. Ik maak me dan ook ernstig zorgen over de kwaliteit van deze organisaties. Er zijn zelfs mensen die vinden dat ze politieke partijen maar beter kunnen afschaffen. Daar ben ik zeker niet voor, maar ik snap wel de kritiek. Politieke partijen moeten zich dat aantrekken en veel meer kwaliteit leveren.
Een kwaliteitsaspect betreft het aantal burgers dat lid is van een politieke partij. Hoe meer leden, hoe meer kwaliteit beschikbaar is om politieke en bestuurlijke functies te bekleden. Slechts 2,4% van de kiesgerechtigden is lid van een politieke partij. Een deel daarvan is niet beschikbaar voor welke publieke functie dan ook. Zo kun je bijna geen kwaliteit leveren.
Onderzoek van het CBS wijst uit dat bijna de helft van de Nederlanders ouder dan 15 jaar actief is als vrijwilliger. Vrijwilligers zijn volgens mij mensen die bereid zijn de handen uit de mouwen te steken ten behoeve van het welzijn van anderen. Dit is – gok ik – het potentieel waar politieke partijen uit zouden kunnen putten.
Het gat tussen dat potentieel en de realiteit is enorm groot. Daar kun je over treuren, maar je kunt ook zeggen dat er een geweldige kans ligt. Maar die moet dan wel worden gegrepen.
Mijn eigen ervaring is dat mensen die zelf politiek actief zijn nooit anderen vragen om ook lid te worden van de partij, tenzij er verkiezingen op komst zijn en de kandidatenlijsten moeten worden gevuld. Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat ik me daar ook schuldig aan hebt gemaakt.
Ik weet ook niet precies waar het aan ligt. Is het schaamte om mensen te benaderen met die vraag? Wordt het als een haast oneerbaar voorstel gevoeld? Is het de vrees om van alles naar je kop geslingerd te krijgen?
Een jaar of 35 geleden studeerde ik Bestuurskunde, ik was actief als bestuurslid bij de voetbalvereniging en … ik zat elke maand op de publieke tribune bij de vergadering van de gemeenteraad. Alle raadsleden wisten wie ik was en wat ik deed. Nooit, maar dan ook nooit heeft iemand mij benaderd met de vraag of ik lid wilde worden van hun partij. Dat is toch curieus?
Ik heb op een gegeven moment heb ik maar zelf de stap gezet en het lidmaatschap aangevraagd om vervolgens te merken dat ik me binnen moest vechten om voor de partij dienstbaar te kunnen zijn.
Wat is dat toch dat politieke partijen bastions vormen om maar niemand binnen te laten? Ze lijken wel mensenschuw.
Wat zijn jouw ervaringen? En heb je wellicht tips hoe het anders kan? Ik hoor het graag.
Je kunt via een poll op deze website ook aangeven of en in welke mate je het eens bent met deze en de vorige spelregels.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld