In de vorige aflevering heb ik het gehad over de positie van politieke partijen in ons politiek stelsel. Ik heb daar nogal wat reacties op gekregen, waar ik uit afleid dat dit een belangrijk aspect is.
Bij politieke partijen gaat het altijd over strijd. Strijd om het lijsttrekkerschap, om de hoogste plekken op de verkiezingslijst; strijd om de inhoud van het verkiezingsprogramma. Strijd met andere partijen om de gunst van de kiezer, strijd om een plek te krijgen in de coalitie en strijd om een meerderheid te krijgen in het parlement of gemeenteraad.
Wanneer ik teruggrijp op Rousseau dan gaat het bij hem om de Algemene Wil van het volk als inhoudelijk drager van de volkssoevereiniteit. Dat veronderstelt iets van gemeenschappelijkheid. Zo’n situatie bereik je nooit en te nimmer via strijd.
Politici proberen ons ervan te overtuigen dat ze handelen in het Algemeen Belang, de evenknie van de Algemene Wil, maar volgens mij is er niemand die dit gelooft. Want wat is dat dan het Algemeen Belang? Ook hier is de veronderstelling dat er zoiets als breed draagvlak van de samenleving onder ligt.
Met andere woorden, hier ligt een spanning tussen het beeld dat wordt opgeroepen (gemeenschappelijkheid) en de feitelijke situatie (strijd). Deze strijd speelt zich af in de politieke arena met als doel het verkrijgen van een meerderheid. Die strijd noemen we ook wel debat, ook al is daar nauwelijks sprake van; immers argumenten die worden uitgewisseld spelen geen serieuze rol, er wordt nauwelijks naar elkaar geluisterd.
Om overeenstemming te bereiken hebben we behoefte aan dialoog. Om een echte dialoog tot stand te brengen hebben wij een machtsvrije ruimte nodig, waarbij het – naar de Duitse filosoof Jürgen Habermas – draait om waarheid, juistheid en waarachtigheid. Op alle drie aspecten is er gedeeld begrip nodig.
Wanneer we ‘strijd’ serieus willen ombuigen naar ‘dialoog’ dan is de vraag of politieke partijen überhaupt in staat zijn om een draai van 180 graden te maken? Strijd zit immers in hun genen.
Aan de andere kant kan ik me niet voorstellen dat we een stabiel politiek stelsel kunnen bouwen zonder dat mensen, die zich willen inzetten voor een betere samenleving, zich organiseren door politieke partijen vormen.
De hamvraag deze week is dan ook ‘Kunnen we in het publieke domein ‘strijd’ ombuigen naar ‘dialoog’ en welke metamorfose moeten politieke partijen daarvoor ondergaan?
Heb je hier gedachten over, dan verneem ik ze graag.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld