Mijn oproep vorige week om ideeën en gedachten aan te leveren met betrekking tot het helemaal opnieuw bouwen van een politiek systeem heeft weinig hoopvols opgeleverd. Reacties die ik ontving hadden de strekking van ‘weinig realistisch’. De ernst van het naderende einde van ons politiek systeem werd door velen overigens wel erkend.
In zijn toespraak tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten sprak voorzitter Jan van Zanen over de noodzaak om het Huis van Thorbecke flink te verbouwen. Een belangrijke aanleiding is de ontwrichte verhouding tussen de verschillende verdiepingen in dat gebouw: rijksoverheid, provincies en gemeenten. Het is niet meer helder wie waarvoor verantwoordelijk is en hoe de financiële verhoudingen daarop aansluiten.
Maar waar Van Zanen het niet over heeft is de fundering, het fundament, dat het hele gebouw moet dragen. Wanneer je huis in elkaar dondert, dan zou dat zomaar aan het fundament kunnen liggen. Dat geldt ook voor het huis van Thorbecke.
Dat ontbrekende fundament is volgens mij het grondvlak van de samenleving, dat gesublimeerd is in het begrip ‘volkssoevereiniteit’.
In een recensie over het boek Thorbecke wil het teken ik op dat Thorbecke ‘het chaotische denkbeeld van Volkssoevereiniteit’ een boze droom vond, een stelsel ‘waarin de geregeerden aan de regering voorschrijven, hoe zij geregeerd willen worden, en zij dus in wezen Regering zijn.’
Aha, nu begrijp ik dat het Huis van Thorbecke geen fundament kent; Thorbecke zag niets in ‘volkssoevereiniteit’. Ik begrijp uit bovenstaande zin dat in zijn ogen het hoogste gezag rust bij de regering en niet bij het volk.
Het kan natuurlijk zo zijn dat Thorbecke ‘zijn’ Grondwet uit 1848 als het fundament beschouwde. Maar die Grondwet – net als de huidige trouwens – rept met geen woord over ‘volkssoevereiniteit’, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Amerikaanse: ‘We the People’.
Van Zanen maakt zich sterk voor renovatie van het Huis. Daar gaan we het volgens mij niet mee redden, dat leidt alleen maar tot meer ellende.
De opdracht is dat we moeten beginnen bij punt nul, bij het begin en dat is onderaan, bij het fundament, bij de samenleving: ‘Wij de Burgers’.
Ben je het daarmee eens?
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld