Afgelopen week bereikten het ministerie van VWS en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een akkoord over compensatie voor de tekorten in de jeugdzorg. Dit gebeurde nadat een arbitragecommissie zich over de kwestie had gebogen en het ministerie dwong om over de brug te komen. De rijksoverheid zal in 2022 maar liefst 1,6 mld. bijplussen, omdat de gemeenten in ernstige financiële problemen zijn geraakt om de taken op het gebied van jeugdzorg adequaat uit te voeren.
Dat is een smak geld, maar het moest er een keer van komen. In 2015 heeft het rijk nogal wat taken neergelegd bij de gemeenten, de zogenoemde decentralisaties in het sociaal domein. Dat ging gepaard met een forse bezuiniging. Die operatie kon rekenen op ieders goedkeuring, omdat de gemeenten – die dichter bij de burger staan – het allemaal beter en efficiënter konden organiseren.
Na de publicatie in 2007 van De Eerste Overheid, door de commissie Gemeentewet en Grondwet, onder leiding van Jozias van Aartsen, kregen de verweesde gemeenten meer zelfvertrouwen en waren bereid om alles waar het rijk van af wilde binnen te harken.
Daarmee werden ook de taken op het gebied van de jeugdzorg in dank aanvaard. Het eigenaardige was dat tegelijkertijd werd geroepen dat gemeenten die nieuwe taken alleen konden waarmaken door zich samen te pakken in regionaal verband. Gemeenteraden werden daarmee op afstand gezet. Dat dit een democratisch legitimiteitsprobleem oplevert, een kniesoor die daarop let.
Vervolgens riep minister Plasterk al snel dat gemeenten zouden moeten opschalen naar 100.000+ gemeenten om het verzwaarde takenpakket aan te kunnen en het democratisch deficit op te lossen. Bij nogal wat gemeenten brak paniek uit.
Ik heb toentertijd gesproken met mensen uit het werkveld, die de ontwikkelingen met afgrijzen op zich af zagen komen; ‘Dit kan nooit goed gaan, gemeenten zijn hier niet voor toegerust’. De uitdrukking ‘Het rijk gooit alles over de schutting van de gemeenten’ zag ik in vele publicaties voorbijkomen.
Gemeenten krijgen waarschijnlijk vanaf 2023 van het nieuwe kabinet fors structureel meer middelen met de afspraak om via hervormingen te bezuinigen. Ik voorspel nu al – en daar heb ik geen glazen bol voor nodig – dat de hervormingen eindigen in het weghalen van verantwoordelijkheid van de jeugdzorg bij de gemeenten. Een kwestie van tijd.
En hoe gaat het nu met onze kwetsbare jeugdigen? Volgens mij zijn zij er niets mee opgeschoten. Ik lees nog steeds berichten over jongeren die adequate hulp ontberen, teveel professionals die langs elkaar werken en wachtlijsten die oplopen.
Het is te triest voor woorden dat veel gemeenten de begroting niet meer sluitend krijgen en dat de rijksoverheid daar geen oog voor heeft; dat er een arbitragecommissie voor nodig is om de kwestie te beslechten.
Hier heb ik maar een (net) woord voor: amateurisme.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld.