Mijn verhaal ging vorige week over miskleunen in het openbaar bestuur, die vaak te verklaren zijn door gebreken in het systeem. Gebrek aan kennis over systeemwerking zit een oplossing in de weg.
Frank stuurde me hierover een bericht dat ik niet mocht vergeten dat er nog een ander probleem is, namelijk dat personen die verantwoordelijk zijn voor de problemen wegduiken vanwege angst voor gezichtsverlies of politieke beschadiging willen ontwijken. Wanneer de betreffende personen nou eens zouden toegeven een fout te hebben gemaakt; dat zou al heel veel schelen.
Natuurlijk, het systeem de schuld geven en het daarbij laten is te kort door de bocht. De kunst is om tijdig en adequaat in te grijpen. Dat moet je wel willen, kunnen of mogen.
Gebrekkig verstand van systeemwerking leidt ertoe dat je niet in kunt grijpen of op een verkeerde manier ingrijpt en de boel alleen maar verergert.
Niet willen ingrijpen heeft betrekking op – waar Frank het over had – wegduiken en de boel de boel laten. Dat is zeer kwalijk. Maar ook niet mogen ingrijpen is een slechte zaak en dan denk ik aan ambtenaren die van de hogere legerleiding niet mogen ingrijpen.
Niet willen en niet mogen zijn wat mij betreft even ernstig.
In het onlangs verschenen boek Jan Terlouw: ‘Mensen het is lastig, maar het kan …’ zegt de voormalige D66-politicus het volgende:
Ik denk dat in de eerste plaats het begrip ‘moraliteit’ in ere moet worden hersteld, betrouwbaarheid. De essentie van een mens is dat hij een moreel wezen is. Dat hij als enig organisme de vraag kan stellen: ‘Is dit goed of verkeerd?’
Ik denk dat in het algemeen, maar aantoonbaar zeker in het Kindertoeslagaffaire, de moraliteitsvraag niet is of wordt gesteld. En als die wordt gesteld wordt die beantwoord met zoiets als: ‘Ik kijk wel uit, anders …’
Kiezen voor het eigen hachje prevaleert dan boven de ellende die wordt aangericht bij nietsvermoedende onschuldige burgers. Is er misschien onvoldoende bescherming van klokkenluiders? Het evaluatierapport van de Wet Huis voor klokkenluiders trekt de conclusie dat er reden is tot zorg als het gaat over de praktische werking van de rechtens beoogde bescherming.
Ik moet je zeggen dat dit ook mijn gevoel is. In plaats dat dappere klokkenluiders op het schild worden gehesen worden ze kaltgestellt. Wellicht dat een wetswijziging naar aanleiding van een Europese richtlijn tot verbeteringen leidt.
Om eerlijk te zijn, ik heb er een hard hoofd in. Ik moet het eerst allemaal zien, voordat ik het wil, kan of mag geloven.
Peter Hovens,
Coöperatie SamenWereld.